Hoe ga jij om met de effecten van het coronavirus? Het coronavirus is doorgedrongen in alle lagen van de samenleving. Stress (symptoms that release energy in situations of survival) door de effecten van corona zien we bij iedereen in meer of mindere mate op poppen. Er is angst om corona te krijgen, dierbaren te verliezen, je baan te verliezen, dat we niet precies weten wat er wel en niet mag, etc. En dan weten we het even niet meer.

Wat gebeurt er in ons brein

Als ons bewuste denkende brein het even niet meer weet, nemen de lagere emotionele delen van ons brein (zoogdieren en reptielen brein) het over en worden dominant. Gevoelens en emoties krijgen de overhand, het zogenoemde superpositiefenomeen, dit leidt tot de ‘stressreactie’. De stressreactie treedt op wanneer er sprake is van een potentiële maar ook mogelijke bedreiging. De amygdala, onderdeel van het zoogdierenbrein, maken deel uit van het limbische systeem. De amygdala legt verbanden tussen informatie die binnenkomt in het brein en koppelt die informatie aan woede of angst. Het zet ons aan tot onmiddellijke actie.

De amygdala is voortdurend op de uitkijk voor gevaar. Als er gevaar dreigt, neemt de amygdala onmiddellijk het gezag over de hersenen over. We kunnen niet meer flexibel reageren of op ons geheugen vertrouwen en blijven gefixeerd op gevaar en reageren onmiddellijk met woede of angst. Nu kan de prefrontale cortex (bewust denkende brein) niet meer remmen en het brein wil actie. Maar de amygdala maakt fouten! Lijkt iets op een slang dan vergroot je in eerste instantie je overlevingskansen door ervan uit te gaan dat het een slang is. Maar is het wel echt een slang? Na twee keer kijken blijkt het toch een stok te zijn, maar je lichaam heeft wel gereageerd alsof het een slang is. Je ademhaling wordt snel en oppervlakkig, je hart slaat snel en je spieren spannen. In je lichaam wordt een massa stresshormonen opgewekt, vooral adrenaline en cortisol. Je lichaam is in staat om te vechten of vluchten. Dit systeem is bedoeld om kortstondige problemen aan te pakken en op te lossen. 

Wat doe je om de controle terug te krijgen?

Uiteindelijk willen we weer de controle op de dreigende situatie terugpakken en gaan we soms irrationeel gedrag vertonen wat leidt tot het hervinden van die controle. Dat is waarom we in het begin van de corona uitbraak gingen hamsteren met winkelwagens vol w.c. papier of van top tot teen gekleed gingen in coronawerende pakken, ook zag je regeringsleiders die volledig in de ontkenning gingen om mensen ‘gerust’ te stellen. We zetten dus allemaal onze eigen ‘coping stijl’ in, gedrag om het probleem op te lossen. Dit gedrag varieert van ontkennen, direct handelen, afleiding zoeken, risicovol gedrag vertonen, relativeren en nog meer. Er bestaan meerdere coping stijlen. De ene is niet beter dan de andere, het gaat erom dat je kunt switchen tussen coping stijlen wanneer het vertoonde gedrag niet leidt tot het herpakken van de controle.

Herkennen van de fase van stress en handelen

In tijden van stress is het handig dat je bij jezelf (h)erkent wat er gebeurt. Stress doorloopt een aantal fasen met ieder een eigen strategie zodat je weer bewust het heft in handen kunt nemen. Hierdoor hoef je je niet als een vlucht – of vechtdier te gedragen en kun je de stressreactie beinloeden.

De eerste fase van de stress is de alarmfase. Hierbij raak je snel gespannen in de nek en lage rug, ga je hoog ademen en gaat je hartfrequentie flink omhoog. Deze fase is adrenaline gedreven. De alarmfase is de opmaat voordat je een coping stijl gaat inzetten. Vergelijk het met de warming up voor een sportprestatie. Blijf je in de alarmfase hangen dan krijg je allerlei klachten die daar mee samenhangen:
– prikkelbaarheid
– hoofdpijn,
– nek- en rugpijn
– gejaagd gevoel
– slecht slapen
– hartkloppingen
– chaotisch gedrag vertonen

In deze fase kun je de controle terugpakken door even goed stoom af te blazen en door je gevoel en emoties van dat moment te uiten. Breng je ademhaling weer naar je buik en ontspan bewust je nek – en rugspieren. In beweging komen is een goede strategie om uit de alarmfase te komen. Loop lekker een rondje, ga wat joggen, mep de boksbal aan stukken… maakt niet uit wat je doet maar kom in beweging. Kom je niet in beweging dan kun je in de alarmfase blijven hangen en kan je lichaam en geest uitgeput raken door de stress die jij ervaart.

De tweede fase van de stress noemen we ook wel de aanpassingsfase. Mensen zijn dan aan het ‘handelen’ volgens een onbewust gekozen strategie (coping stijl) maar blijven hierin hangen. Ze staan op repeat en zijn moeilijk bereikbaar voor andere inzichten. Hier bestaat het gevaar van de tunnelvisie. Een goed gesprek met een ander waarbij je reflecteert op de situatie kan leiden tot nieuwe inzichten: Waar ben ik mee bezig? En, waar leidt dit toe? Waarbij je vanuit een ‘birds eye view’ reflecteert op wat je aan het doen bent.

Rust- en herstel

Als je met bovenstaande handelingen de stressreactie weer ‘uit’ kunt zetten dan kom je in de rust- en herstelfase. Je slaap is daarbij erg belangrijk om ook de emotionele randjes een plekje te geven. Duurt de stress te lang of herstel je sowieso te weinig, dan bestaat de kans dat je in de uitputtingsfase gaat komen. Met zelfs verschijnselen van een burn-out of bepaalde soorten depressies.

Omgaan met de effecten van het coronavirus doen we dus allemaal verschillend. Herken jij stress bij jezelf? Heb jij inzicht in hoe je omgaat met stress? Zoek de verbinding op met anderen en verruim je inzichten. Merk je dat je niet uit de alarmfase komt of blijf je op repeat staan, neem gerust eens contact op voor een goed gesprek.